«Калі ўстаеш на шлях супраціву дзяржаўнай машыне, прыходзіцца быць ваяром»

Гісторыя актывісткі Марыны Касінеравай, якая якая свабодна выказвае свае погляды не толькі ў інтэрнэце, але і на вуліцах.

Імёны Марыны Касінеравай і яе мужа Вячаслава часцяком узгадваюцца на старонках беларускіх СМІ. Звычайна гэта навіны, звязаныя з затрыманнямі, штрафамі і судамі. Марына — анархістка, якая свабодна выказвае свае погляды не толькі ў інтэрнэце, але і на вуліцах. «Новы час» пагутарыў з ёю.

Па адукацыі Марына інжынер-будаўнік, але па прафесіі не працуе, бо праз палітычную актыўнасць сутыкаецца з пастаяннымі праблемамі з працаўладкаваннем. Разам з мужам і таварышамі з анархісцкага руху дзяўчына стварыла кампанію салідарнасці з палітычнымі асуджанымі dissidentby. У межах кампаніі збіраюць грошы на перадачкі палітвязням, на дапамогу адвакатаў, здымаюць фільмы (нядаўна выйшаў фільм пра Святаслава Барановіча), пішуць лісты.

— Як даўно ты займаешся палітычнымі вязнямі?

— На самай справе, сістэмнай дапамогай я разам з таварышамі пачала займацца ў мінулым годзе. Праз сваю актывісцкую дзейнасць і ўзаемадзеянне з існуючымі праваабарончымі арганізацыямі нам проста прыйшлося ўзяць на сябе дадатковую адказнасць. Раней мы таксама дапамагалі хлопцам у зняволенні, але гэта была кропкавая дапамога толькі для таварышаў-анархістаў. Затым мы сутыкнуліся з тым, што людзям, якія знаходзяцца пад рэпрэсіямі за палітычныя кейсы, не аказваецца ніякай падтрымкі. Гэта несправядліва, і мы вырашылі выйсці за рамкі ідэалогіі ў плане салідарнасці і ўзаемадапамогі. Чалавек, які праявіў сваю грамадзянскую пазіцыю і свядомасць, не павінен заставацца сам-насам з сістэмай. Калі грамадства імкнецца да развіцця, кожны з нас павінен стаяць гарой за рэпрэсаванага па палітычных матывах. Палітыка — гэта не размовы пра нейкія высокія матэрыі, гэта наша штодзённае жыццё, за якое адказныя мы самі.

Дарэчы, як ні дзіўна, я прыйшла да гэтага праз адукацыю. Я вучылася на інжынера, паралельна ў многіх НДА займалася валанцёрствам, хадзіла на розныя мерапрыемствы. Мне падабалася атрымліваць веды і знаёміцца з людзьмі, якія не замыкаюцца на асабістых паўсядзённых праблемах, а жадаюць якасных змен у грамадстве. Я скончыла ўнівер адной з лепшых у групе, падала дакументы ў замежную магістратуру на больш вузкі напрамак у будучай, як я тады планавала, дзейнасці (мяне цікавілі экалагічныя пытанні) і працягнула жыць у тым жа рытме. Але ў нейкі момант зразумела, што ўсім гэтым атрыманым фармальным і нефармальным ведам проста няма практычнага прымянення, хіба што з вялікімі скажэннямі. Плюс аказалася, што большасці людзей на самай справе і не трэба нешта сапраўды мяняць — яны проста знайшлі зручную і камфортную для сябе жэрдачку ў клетцы. Так, я знайшла сябе ў анархізме.

— Як гэта — быць рэпрэсаванай жанчынай у Беларусі?

— Першы раз я трапіла пад рэпрэсіі ў 2017 годзе падчас «Маршу недармаедаў» у Мінску. У лютым прайшоў першы марш, нікога пасля яго не затрымалі, планаваліся выступы ў сакавіку, мы з таварышамі рыхтаваліся. У гэты момант «лібералізацыя» скончылася і пачаліся масавыя арышты ўдзельнікаў першага маршу. Так, 14 сакавіка я сабрала перадачу на ЦІП і збіралася на працу. У мяне пад акном стаяў сіні мікрааўтобус. Я паведаміла пра гэта праваабаронцам. Мяне затрымалі на пешаходным пераходзе. Мікрааўтобус спыніўся на хаду, адкрыліся бакавыя дзверы, адтуль выбегла некалькі чалавек у форме АМАПу. Людзі вакол ніяк не рэагавалі, я не ведаю чаму. Можа, гэта мікрашок, або страх, ці проста абыякавасць. Мяне запхалі ў машыну і павезлі ў мясцовы РАУС, потым у суд. Пры мне ў РАУС проста раздрукавалі з інтэрнэта фота чалавека ў масцы, маўляў, гэта я, апісалі мае рэчы і павезлі ў суд. У зале пасяджэння была я, суддзя, сакратар і начальнік групы затрымання АМАП. Такая «расстрэльная тройка» вынесла мне рашэнне ў 12 сутак адміністрацыйнага арышту. Я да апошняга не верыла, што ўсё гэта адбываецца менавіта са мной і што з сённяшняга дня начаваць я буду не дома.

Працэдуры афармлення ў ЦІП даволі зневажальныя — цябе прымушаюць распранацца дагала ў халодным памяшканні, з табой абыходзяцца як з абсалютна бяспраўным чалавекам. Цяпер, дарэчы, я адмаўляюся распранацца і стаяць тварам да сцяны, што злуе супрацоўнікаў адміністрацыі яшчэ больш, але нічога сур'ёзнага яны зрабіць не могуць. Адзначу, што я кажу пра ізалятары для адміністрацыйных «парушальнікаў», а не для крымінальных.

Дык вось, мяне пераводзілі кожны дзень у новую камеру (магчыма, каб аказаць псіхалагічны ціск). Жанчыны ў камерах былі розныя — бяздомныя, з алкагольнай залежнасцю і тыя, якія займаліся прастытуцыяй. Некаторыя трапляліся выпадкова, а для некаторых гэта было магчымасцю банальна не застацца на вуліцы. Амаль ва ўсіх няма падтрымкі з боку сваякоў, ім ніхто не прыносіць перадачы, ім ніхто не піша, іх ніхто не чакае. Для жанчыны быць арыштаванай — ганьба ў грамадстве. Калі алкагалізм, прастытуцыя і бяздомнасць прызнаюцца грамадствам як з'ява, то жанчына ў турме — гэта за межамі ўсведамлення і «нормы». Таму жанчыны, якія трапляюць у турмы, максімальна стыгматызаваныя. Калі мужчынам-зняволеным складана сацыялізавацца пасля турмы, то для жанчыны гэта складаней у два разы. Сам інстытут пакарання такі — накіраваны на знішчэнне асобы і ніяк не «выпраўляе». Я ўвогуле супраць падобных сістэм у здаровым грамадстве.

— Займацца палітычным актывізмам ў Беларусі — гэта як?

— У Беларусі займацца небяспечна любой дзейнасцю, якая супярэчыць «лініі партыі». Паглядзіце, колькі ў нас вязняў бізнесменаў, чыноўнікаў і сілавікоў. Раней яшчэ і забівалі. А знікалі без вестак дзясяткі і сотні чалавек, проста пра іх ніхто не памятае. Цяпер, вядома, з-за эканамічных сувязяў з Еўропай крыху лепш, але рэпрэсій усё роўна шмат. Яны проста не такія тапорныя, калі вывез у лес і застрэліў. Цяпер актывіста будуць выжываць і дэсацыялізаваць любымі спосабамі. Напрыклад, Ніна Багінская і Вольга Нікалайчык усе ў штрафах і ўжо не маюць права распараджацца сваёй уласнасцю, з вадой і ацяпленнем у доме праблемы, штрафы ў дзесяць тысяч долараў яны не могуць аплаціць. З гэтага вынікае і наступная перашкода ў плане працы — немагчыма мець пастаянную працу з добрай зарплатай. Збіваюць. Могуць ціснуць на сям'ю. Так, у актывісткі з Маладзечна адпраўлялі ў інтэрнат дачку і цкавалі разнастайнымі праверкамі. Жанчыны-актывісткі падвяргаюцца карнай псіхіятрыі, іх зачыняюць ў лячэбніцы, а потым у чалавека сапраўды з'яўляюцца праблемы з галавой і яны ўжо выглядаюць як гарадскія вар'яты ў вачах грамадства.

Калі займаешся актывізмам, у плане сяброўскіх і сваяцкіх сувязяў усё вельмі проста. Альбо людзі цябе падтрымліваюць, альбо — не. Добра, калі проста адмаўляюцца ад камунікацыі з табой, горш калі пачынаюць наўмысна ставіць палкі ў колы. Былі выпадкі ў маіх таварышаў, калі бацькі выганялі з хаты ці ўвогуле забіралі кватэру, пакуль чалавек быў у турме і паведамлялі ў лісце радкамі «выйдзеш — вырашай, дзе табе жыць». Вельмі злуе, калі табе пачынаюць твае ж бацькі пагражаць міліцыяй. Вельмі рэдка, на жаль, калі бацькі падтрымліваюць — і гэта па-свойму, вядома, каштоўна. Мы рады, калі мама Ігара Аліневіча піша лісты палітвязням, калі мы ходзім у госці да мамы Іллі Валавіка. Гэтыя жанчыны не адвярнуліся ад сваіх дзяцей і прынялі нас, як сваіх. Мы адчуваем іх матчыну падтрымку, і гэта сагравае.

— Што наконт выгарання? Ці здаралася з табой?

— Не ведаю, ці можна назваць гэта выгараннем, але часам накрывае. Асабліва, калі шмат укладвалі ў рух і таварышаў, а людзі ў адказныя моманты падводзяць. Тут бывае задумваешся пра тое, чаму ты гэта робіш, калі вакол усё так кепска. Потым сама сябе абсякаеш ад такіх думак, бо побач са мной ёсць надзейныя і верныя таварышы, а ў свеце шмат людзей, якія працягваюць змагацца, нягледзячы ні на што. Самае галоўнае, што я не змагу інакш, не змагу заплюшчыць вочы на несправядлівасць і жыць «мірным жыццём». Шчырасць з сабой і са сваімі прынцыпамі ўсё-ткі мацней «выгарання».

— Якімі якасцямі павінна валодаць каманда, каб актывісцкая кампанія працавала?

— Людзі, аб'яднаныя ідэяй, у якіх падобныя каштоўнасці і прынцыпы, — гэта вышэй за ўсё. Астатнія цяжкасці пры гэтых умовах будзе лягчэй пераадолець, выхад заўсёды знойдзецца. Наша кампанія салідарнасці dissidentby такая. У нас няма фінансавання, мы не сядзім на заробках, нас саміх рэпрэсуюць рэгулярна, але ў нас ёсць агульная ідэя аб узаемадапамозе. Мы ладзім мерапрыемствы і канцэрты, ходзім на акцыі і мітынгі са скрынкай, каб збіраць рэсурсы на палітвязняў. У нас ёсць палітычны капітал, як у актывістаў, таму многія нас ведаюць і давяраюць.

— Ці часта бываюць здрады з боку аднадумцаў?

— Гледзячы што называць здрадай. Калі чалавек быў актывістам доўгі час, а потым раптам сышоў у «нармальнае» жыццё, то ці можна гэта назваць здрадай? Напрыклад, вас аб'ядноўвала барацьба за экалогію, вы былі супраць карпарацый, супраць дзяржаўных інстытутаў прыгнёту і міліцыі, а потым чалавек сыходзіць працаваць у Нестле, бярэ крэдыт на кватэру і звяртаецца па любым выпадку ў органы — гэта здрада ідэй і прынцыпаў, ці не так?

Калі ты пра больш прыземленыя рэчы, то, вядома, бывае, калі страх аказваецца мацнейшым. Адна справа — чытаць у кніжках пра выдатных рэвалюцыянераў і іх барацьбу, а іншая справа самому быць у цэнтры падзей. Заўсёды здаецца, што самыя жорсткія рэчы могуць здарыцца з кімсьці іншым, а не з табой. Якім бы ты стромкім і класным не быў у плане сваёй бяспекі — гэта цябе не зберагае на сто адсоткаў. Таму, на жаль, некаторых таварышаў рух губляе пасля рэпрэсій. Я згодная, што бывае вельмі складана вытрымаць фізічны гвалт, як гэта было з антыфашыстамі з «Справа сеткі», але хлопцы ўсё роўна знайшлі ў сабе сілы адмовіцца ад паказанняў і агучыць катаванні. У Беларусі пакуль такога не адбываецца, але людзей ламае псіхалагічны ціск, пагрозы блізкім і пагрозы пазбаўлення волі. Тут ніхто не можа паўплываць ні на што. Альбо ў чалавека ёсць унутраны кодэкс гонару, сіла волі і духу, альбо няма. Калі ўстаеш на шлях супрацьстаяння дзяржаўнай машыне, то прыходзіцца быць ваяром, дзе не павінна быць месца слабасцям. Інакш — прайграеш.

Штораз даводзіцца пераадольваць страх. Ты думаеш, я не баюся? Усе баяцца. Пытанне ў тым, што ты з гэтым страхам будзеш рабіць. Важна імкнуцца захаваць свой розум у любых сітуацыях. Гэта вялікая ўнутраная праца над сабой і гэтаму нельга навучыць, на жаль ці на шчасце.