Народ пераможа

Рэжым робіць пракол за праколам.

Заўжды, калі ідзе выбарчая кампанія, улада выцягвае для барацьбы з канкурэнтамі старыя прыёмчыкі: правакацыі, хлуслівыя абвінавачванні, а затым і пасадкі ў ізалятар. Калі б з такім імпэтам службоўцы шчыравалі на эканоміку, то дабрабыт у Беларусі падскочыў бы да касмічных вышыняў.

Вопыт паказвае, што гэтак званыя «рэзанансныя справы», пашытыя белымі ніткамі, пасля распадаюцца і сыходзяць у нябыт. Але запланаванае ўладай дасягнута, аўтакрат зноў сядзіць на троне, а для пратэстуючага насельніцтва цягнік пайшоў, і яму ўслед можна толькі памахаць белай хустачкай.

Адразу, каб не было абвінавачванняў у галаслоўнасці, напамінаю, што такія выпадкі зафіксіраваны ў судовых дакументах, прэсе і інтэрнэце. Не мая місія выцягваць «велізарную гаспадарку», назапашаную за 26 гадоў панавання аўтарытарнага рэжыму, і пералічваць у сваім публіцыстычным роздуме. Гэта могуць зрабіць лепш спецыялісты-юрысты.

Проста трэба канстатаваць, што безгаспадарчасць, карупцыя, выбарчыя правакацыі і фальсіфікацыі ўлады настолькі надакучылі насельніцтву, што яно не вытрымала. Не апазіцыянеры, а звычайныя людзі сёння гавораць на відэакамеру пра набалелае адкрыта і адважна, не баючыся пераследу спецслужбаў, чаго ніколі раней не было.

Я пабачыў многае на сваім вяку, бо жыву на роднай зямлі сем дзясяткаў гадоў з гакам. Магу параўноўваць, аналізаваць. Аўтарытарная Беларусь, якую маем, нагадвае «стройбат». «Генерал і палкоўнікі» раскрадаюць народныя грошы і маёмасць са складоў, будуюць сабе катэджы, дачныя палацы, лазні, басейны, зялёныя куткі, дзеля чаго выкарыстоўваюць рабскую сілу ў пагонах. А салдаты, напоўніцу нагледзеўшыся на «фокусы» начальства, адчуваюць пэўную вольніцу. Яны ходзяць у нячышчаных ботах, з расшпіленымі каўнерыкамі, з плямамі на абмундзіраванні. Выглядаюць і ў паводзінах яны неадназначна: з аднаго боку — зачуханыя, затурканыя, а з другога — нахабныя, хамаватыя. Часта ў гарадах у месцах дыслакацыі многія з іх сядзяць на агароджах, як ластаўкі на дроце, і ў прахожых «страляюць цыгарэтку». Дарэчы, гэты малюнак нагадвае выпрошванне аўтарытарным рэжымам, дзе толькі можна, самых розных пазык, дапамог, субсідый, нейкай міжнароднай «халявы».

У «стройбаце» немагчыма наладзіць патрэбную дысцыпліну, дакладнасць, абавязковасць, працавітасць і самаадданасць. Даўняя мудрасць кажа: «Рыба гніе з галавы».

Ніякай моцнай суверэннай дзяржавы ў нас няма. Усё гэта — казкі для бедных. Цяпер ёсць аўтарытарнае дзяржаўнае ўтварэнне са сваім спецыфічным ладам. Многае ў ім застаецца амаль што савецкім, але з новымі негатыўнымі нюансамі. Прэч адкінута калегіяльнасць у кіраўніцтве, што ў пэўнай меры ўсё ж назіралася ў СССР. Цяпер улада належыць аднаму чалавеку.

Што ў выніку атрымалася? Нерэфармаваная эканоміка, захакаўшыся тузаецца ў цісках прэзідэнцкіх каманд і даручэнняў, прымае «сардэчныя кроплі» ў выглядзе грашовых уліванняў у сельскую гаспадарку і прамысловасць, але толку няма. Цвёрда стаяць на нагах пацыент не можа.

Тузаніна назіраецца ў знешнім і ўнутраным гандлі. Усё ўпіраецца ў выраб канкурэнтназдольнай прадукцыі. А яна, прабачце за таўталогію, з’яўляецца пры канкурэнцыі вытворцаў.

Чамусьці склалася меркаванне, што новыя тэхналогіі могуць развівацца, а выдатная прадукцыя вырабляцца толькі ў ваеннай прамысловасці. Яно вельмі спрэчнае. Кіньце лепшых спецыялістаў і патрэбныя грошы ў цывільныя галіны гаспадаркі на распрацоўку новых праектаў, то і там вынік пабачыце.

У нас няма нацыянальнай адукацыі. Пакуль што рыхтуюцца спецыялісты не для Беларусі, а для ўсяго свету. Адсутнічае падрыхтоўка людзей, якія з радасцю будуць працаваць на карысць сваёй краіны, адчуваць адказнасць за яе будучыню. Не толькі ў адной роднай мове тут цвік праграмы, хоць несумненна — яна галоўны падмурак нацыі. Нельга ўявіць нацыянальны ўніверсітэт, дзе рабочая мова — іншая.

Што тычыцца беларускай культуры, то яна нагадвае прыгажуню ў гадах, якая малодзіцца. На яе савецкае, зрусіфікаванае аблічча накладаюцца аўтарытарны грым, нейкая гламуршчына, пошласць і непісьменнасць. Але ўвесь час усё гэта абсыпаецца, аблупліваецца, зноў вылазяць састарэлая скура і зморшчыны.

Практычна для ўмацавання нашай нацыі амаль нічога не зроблена. Уся дзяржаўная пара пайшла ў свісток — на ўтрыманне ўлады. А свістаць правячы клан можа «віртуозна».

Як бы ні напружваліся перыфірыйныя гульцы на міжнароднай арэне, у тым ліку і Беларусь, і Венгрыя, дзе правіць калега А. Лукашэнкі па духу В. Орбан, але яны нічога не азначаюць. Наперадзе ідуць значна мацнейшыя, больш заможныя, лепш узброеныя і экіпіраваныя. А на заштатных аўтакратаў свет глядзіць з засцярогай, таму што ад іх можна чакаць любога глупства. Але іх вага абсалютна мізэрная, нягледзячы на ракеты, якія могуць «залятаць у фортку».

У вайне за ўладу рэжым дапускае не толькі парушэнні законаў, але і робіць пракол за праколам, над якімі рагочуць людзі: то сваіх аддубасяць «за кампанію», то да ўласных начальнікаў з правакацыйнымі пытаннямі прывяжуцца, то ў газетах або на тэлебачанні вылезуць з яўнай хлуснёй і фантастычнымі паклёпамі. Шкада, што гэта не відно «дэмакратызатарам» з Еўропы і ЗША. Парламенцкая асамблея АБСЕ выступіла з заявай: «Мы заклікаем улады выяўляць максімум стрыманасці напярэдадні важных прэзідэнцкіх выбараў 9 жніўня і спадзяемся на больш свабодныя ўмовы, чым мы раней назіралі».

Заходнія палітыкі выказваюць такія спадзяваннні перад кожнай выбарчай кампаніяй, але вынікаў няма. Таму што ў іх адна рука рэжыму грозіць, а другая — яго корміць.

Тое, што адбываецца ў краіне, — гэта заслужаная адплата даверліваму, несамастойнаму электарату за бяздумныя выбары 1994 года. Але ніякія пагрозы, цынічныя, грубыя запалохванні і старыя прыёмчыкі не дапамогуць.

Усім трэба ўспомніць сусветны вопыт і непарушную ісціну: у зацятым змаганні з уласным народам ніколі яшчэ ніхто не выйграваў!

Сяргей Законнікаў, sn-plus